Wie effectief wil leren leidinggeven komt aan informatiebronnen niets te kort. Boeken, webinars, trainingen, seminars; je vindt ze in overvloed. Maar wat zijn nu de belangrijkste vaardigheden om als manager of CEO te ontwikkelen? Drie ervaren trainers delen hun kennis en inzichten.

Trainingen in effectief leidinggeven waren dit jaar ondanks COVID-19 bijna onverminderd populair op Springest. Omdat leidinggeven zo’n dynamische skill is, is het dan ook een typische vaardigheid om continu in te blijven investeren. Jouw leidinggevende kwaliteiten hebben bovendien niet alleen een enorme impact op je eigen werkplezier, maar ook op dat van je team of organisatie en – uiteraard – op de bedrijfsresultaten. 

We stelden vijf vragen over effectief leidinggeven aan trainers Jacco van den Berg, Marcel van Wiggen en Frank de Klerk; (1) Wat zijn de belangrijkste vaardigheden voor leidinggevenden? (2) Wat was de belangrijkste les die zij zelf leerden in de praktijk? (3) Wat zijn de grootste misverstanden over effectief leiderschap? (4) Kan iedereen het leren? En: (5) wat vinden deelnemers aan hun trainingen vaak het lastigst om onder de knie te krijgen?

Een goede leidinggevende zorgt dat anderen beter worden en dat hij/zij uiteindelijk niet meer nodig is.

– Marcel van Wiggen

1. Wat zijn de belangrijkste vaardigheden voor leidinggevenden?

Frank de Klerk is de oprichter van de HDLG Groep en geeft de training Teamleider van de toekomst. Volgens hem is de belangrijkste vaardigheid van een leidinggevende het herkennen en inzetten van de talenten in je team. Frank licht toe: “Dit geeft naast meer resultaat ook meer energie en betrokkenheid bij je medewerkers. Je slaat hiermee een hele zwerm vliegen in één klap. Naast het verhogen van de betrokkenheid, verlaag je het verzuim en het ongewenste verloop. En stabiele teams die elkaars talenten (er)kennen en inzetten komen tot de beste resultaten.”

Volgens Marcel van Wiggen, oprichter van Per4mance, is een goede leidinggevende dan ook een gedragskundige: “Een goede leidinggevende snapt en herkent drijfveren en weet wat mensen intrinsiek nastreven. Daarnaast is deze in staat om zijn of haar eigen gedrag af te stemmen op de ander.” Marcel geeft onder meer de training Effectief Leiderschap en is de auteur van verschillende bestsellers op het gebied van management, zoals Ik ben er helemaal klaar mee.

Jacco van den Berg is de oprichter van het opleidingsbureau Van den Berg Training & Advies, geeft onder meer de training Essenties van leidinggevenden en schreef diverse managementboeken, waaronder zijn onlangs verschenen werk Het Prestatiemenu. Hij merkt op dat directief leidinggeven en delegeren vaak lastig worden bevonden, terwijl deze skills juist zo belangrijk zijn. Jacco: “Het komt nog steeds voor dat medewerkers die bepaalde uitvoerende werkzaamheden goed in de vingers hebben leidinggevende worden. Dan ben je niet alleen je beste vakman kwijt, maar heb je misschien ook een niet functionerende en vaak ongelukkige leidinggevende. Omdat zij als specialist iets goed kunnen en daar binnen de organisatie hun status aan ontlenen, ligt het gevaar op de loer dat zij en niet hun medewerkers de werkzaamheden verrichten. Fout! Daarom besteed ik in mijn training veel aandacht aan hoe je medewerkers in vertrouwen de juiste werkzaamheden goed kunt laten verrichten.”  

2. Wat was de belangrijkste les die jij zelf leerde als leidinggevende?

Marcel beklede in het verleden diverse leidinggevende posities en was op 34-jarige leeftijd verantwoordelijk voor een fabriek met iets meer dan 900 medewerkers. “Mijn eigen belangrijkste les was dat je als leidinggevende heel druk en succesvol kunt zijn, maar dat dat niets met leidinggeven te maken hoeft te hebben. Een goede leidinggevende zorgt dat anderen beter worden en dat hij/zij uiteindelijk niet meer nodig is.”

Jacco leed in het begin van zijn jaren als leidinggevende aan wat hij het “snap-dan-dat-syndroom” noemt: “In het begin dacht ik een tijdje dat onvoldoende presteren of ongewenst gedrag zich vanzelf op zouden lossen. Ik leed toen aan het zogenaamde ‘snap-dan-dat-syndroom’ en dacht dat de betreffende medewerker zelf ook wel doorhad dat het zo niet verder kon. Niet dus. Het is daarom noodzakelijk Duidelijk, Open en Eerlijk (‘DOE’) feedback te geven en soms correctiegesprekken te voeren om aansluitend ontwikkel- en/of verbeterafspraken te maken.”

Frank was twaalf jaar actief als leidinggevende. Zijn belangrijkste les? Pas als je team er een succes van wil maken, wordt het ook daadwerkelijk een succes – en andersom. “Deze les wordt ook wel eens als formule uitgelegd. R=K x A; het Resultaat is de Kwaliteit van het plan keer de Acceptatie van dit plan door het team. Betrek het team dus maximaal bij uitdagingen, ontwikkel gezamenlijk oplossingen en laat iedereen de acties ondernemen die ze graag willen en kunnen ondernemen. Dan snijdt het mes aan twee kanten. Dit proces verhoogt de kwaliteit en de acceptatie voor de gekozen strategie.”

3. Wat zijn de grootste misverstanden over effectief leidinggeven?

Het grootste misverstand is dat elke leidinggevende, elk team op eenzelfde wijze kan aansturen. Dit is echt maatwerk.

– Frank de Klerk

Helaas bestaan er ook nog steeds een aantal misverstanden ten aanzien van effectief leiderschap en hoe je dit kunt leren. Volgens Marcel is het grootste misverstand dat je het kunt leren via tools en modellen en dat effectief leiderschap iets “statisch” zou zijn. “Om als leidinggevende te groeien zijn kennis en vaardigheden belangrijk, maar het is nog veel belangrijker om als persoon te groeien. Persoonlijk leiderschap is de sleutel tot betere leidinggevenden.”

Frank geeft aan dat het belangrijk is om je te blijven realiseren dat effectief leidinggeven maatwerk is: “Het grootste misverstand is dat elke leidinggevende, elk team op eenzelfde wijze kan aansturen. Dit is echt maatwerk. Over welke talenten beschikt de leidinggevende? Welke teamtalenten zijn voorhanden? Wat ziet dit team als een stimulerende werkomgeving? Wat is de teamopdracht waar het team voor staat? Is het team net gevormd of zijn er al gemeenschappelijke normen ontstaan? En zo kan je nog wel even doorgaan.”

Een ander groot misverstand dat Frank daarnaast heeft opgemerkt is dat een niet goed functionerend team het probleem is van de leidinggevende: “Dat is natuurlijk niet zo. Het is het probleem van iedereen en iedereen kan werken aan een oplossing. Uiteraard is de leidinggevende degene die hierin het initiatief neemt en het team professioneel faciliteert.”

4. Kan iedereen effectief leren leidinggeven?

Frank de Klerk: “Ja, iedereen kan het leren! Maar zou je het moeten willen? De belangrijkste vraag is: wat gaat het leiderschap jou brengen? Waarom maakt ‘het leidinggevende zijn’ jou gelukkiger? Tijdens de training Teamleider van de toekomst is dit een belangrijk aspect. We gaan het dan niet hebben over deze keuze, maar wel over de vraag; hoe word jij een gelukkige leidinggevende? Welke talenten kun je hiervoor het beste inzetten? Wat vraagt dit van jouw team? Op deze manier word je als leidinggevende bewust van de keuzes die je kunt maken binnen je rol als leidinggevende. En hiermee doe jij jezelf en je team een groot plezier.”

Jacco van den Berg: “Je kunt een goede leidinggevende worden tot een bepaald niveau. Iedereen heeft zijn of haar plafonnetje. Als je als medewerker of leidinggevende promotie maakt en op het nieuwe niveau de verwachtingen niet inlost, word je gewogen en te licht bevonden. Het Peter Principle. Zo kun je een hele goede meewerkende leidinggevende zijn die, na een promotie, op het middenkader niveau door het ijs zakt omdat hij of zij afdelingsplannen moet maken, vergaderingen moet leiden en beoordelingsgesprekken moet voeren. Voor deze laatste zaken zijn andere competenties nodig en als je daar onvoldoende over beschikt en geen training of coaching krijgt, is de kans groot dat het mis gaat.” 

Daarnaast geeft Jacco aan dat je leidinggeven vooral leuk moet vinden. Beleef je er plezier aan om medewerkers te coachen, aan de knoppen te zitten en om verbeterplannen te maken en door te voeren? “Vaak lukt het dan wel,” besluit Jacco, “waar een wil is ontstaat vaak een weg en fun makes it run. Maar leidinggeven en coachen zijn twee rollen en niet iedere leidinggevende is een goede coach.”

Marcel van Wiggen schreef hierover het artikel: “De geboren leider: illusie of werkelijkheid?” Zijn belangrijkste conclusie: “Iedereen kan het leren, maar het vraagt wel om groei en veel zelfreflectie.”

5. Wat vinden deelnemers aan jouw leiderschapstraining vaak het lastigst om te leren?

Jacco: “Beginnende leidinggevenden die zijn doorgegroeid vinden het vaak lastig om hun ‘oude maatjes’ feedback te geven en om niet meer of minder uitvoerend bezig te zijn. Delegeren is de kunst van het loslaten. Wat helpt zijn de 3 R-en. Ben helder over het Resultaat, de Rollen (jij bent eindverantwoordelijke, niet de uitvoerder) en de Randvoorwaarden en vertrouw erop dat jouw medewerkers competent zijn en laat dus los.”

Frank: “Het meest lastige en uitdagende tijdens de training is het onderdeel waarbij de leidinggevende gaat oefenen om tijdens een teamoverleg tot een goed teamplan te komen op één A4. Hoe kom je tot een gezamenlijk doel en een goede strategie? Leidinggevenden in de training vinden dit uitdagend, omdat ze eigenlijk nooit echt een goed voorbeeld hebben gezien gedurende hun eigen werkzame leven. Tijdens het oefenen ervaren ze hoe krachtig dergelijke teamsessie kunnen zijn en dat het met het toepassen van de juiste werkvormen ook nog leuk is om te doen.”

Marcel: “Het lastigste is om te accepteren dat het functioneren van jouw team en medewerkers vaak een afspiegeling is van je eigen leiderschapsstijl. Je kijkt als het ware in de spiegel. Uiteindelijk zijn er 6 leiderschapsniveaus en is het aan jou om te groeien.”

Delegeren is de kunst van het loslaten.

– Jacco van den Berg

Direct aan de slag met een training effectief leidinggeven?

Op Springest.nl kun je maar liefst 136 trainingen effectief leidinggeven bekijken, vergelijken en boeken. Wil je rechtstreeks van Marcel, Jacco of Frank leren? Hieronder lees je meer over hun trainingen.

Marcel van Wiggen 

 Marcel van Wiggen geeft onder meer de training Effectief Leiderschap bij Per4mance voor leidinggevenden, projectleiders en managers en de training Leiderschap en Teams voor leidinggevenden die hun team op het volgende niveau moeten brengen.

Lees meer ervaringen met Marcel of bekijk het complete aanbod van Per4mance.

Jacco van den Berg

Jacco van den Berg van Van den Berg Training & Advies verzorgt voor leidinggevenden onder andere de training Essenties van leidinggevenden. Deelnemers aan deze basistraining zijn beginnende leidinggevenden of medewerkers die een leidinggevende rol krijgen, bijvoorbeeld als teamlead. 

In deze training is veel ruimte voor de theorie over situationeel leidinggeven, het voeren van feedback- correctie- en slechtnieuwsgesprekken en timemanagement. Jacco: “Ik train op een praktische wijze. Ik zeg altijd ‘De theorie is ‘maar’ de theorie, lees Het Grote Gesprekkenboek en bekijk de e-learningmodule’.”

Lees meer ervaringen met Jacco of bekijk het complete aanbod van Van den Berg Training & Advies.

Frank de Klerk

Frank de Klerk geeft de training Teamleider van de toekomst bij HDLG. Deze training is bedoeld voor startende leidinggevenden en leidinggevenden die maximaal drie jaar ervaring hebben en hun talenten meer willen inzetten als inspirerend leider.

Lees meer ervaringen met Frank de Klerk of bekijk het complete aanbod van HDLG Groep.